عزّت نفس و خودباوری

- اگر ثروتمند نیستی مهم نیست، بسیاری از مردم ثروتمند نیستند.

- اگر سالم نیستی، هستند افرادی که با معلولیت و بیماری نیز خوب زندگی می‌کنند.

- اگر زیبا نیستی، برخورد درست با زشتی نیز وجود دارد.

- اگر جوان نیستی، همه با چهره ی پیری مواجه خواهند شد.

- اگر تحصیلات عالی نداری، با کمی سواد هم می‌توان زندگی کرد

اگر قدرت و مقام نداری، مشاغل مهم متعلق به تعداد معدودی از انسان‌هاست.

«اما اگر عزت نفس نداری، متأسف باش چون هیچ نداری»

عزت نفس یعنی: احساس ارزشمند بودن که از طریق مجموعه افکار، عواطف، احساس‌ها و تجربه‌ها بدست می‌آید به نحوی که فرد خود را توانمند، با کفایت و موفق می‌داند.


«عزّت نفس و خودباوری» چگونه ایجاد می‌گردد

عزت نفس و خودباوری از کودکی، توسط والدین و اطرافیان شکل می‌گیرد و ایجاد می‌شود. برای مثال:

- «اگر کودکی در محیط پر از ترس بزرگ شود می‌آموزد که بترسد» و یا «اگر در محیط پر از تشویق بزرگ شود، می‌آموزد که اعتماد کند». عزت نفس کودکان از نوع نگاه نگرش و رفتاری که دیگران نسبت به او دارند، می‌تواند شکل بگیرد.

- رفتارهایی چون طرد، عدم محبّت، عدم توجّه، غفلت، جدی نگرفتن، گوش ندادن، عدم احترام، تحقیر، تمسخر، سرزنش، تهدید، مقایسه، توجه به نکات منفی، انتظارات بیش از حد و بدرفتاری باعث کاهش عزت نفس در کودک می‌شود.

از طرف دیگر رفتارهایی چون پذیرش، احترام، محبّت، توجّه، جدی گرفتن، احساس تعلق، تشویق، حمایت، تحسین، احساس ایمنی و انتظارات مناسب موجب افزایش عزت نفس در کودک می‌شود.

برای ایجاد «عزت نفس» در فرزندان بهتر است به آنها کمک نمائیم تا بیاموزند که:

1- هیچ انسانی شبیه دیگری نیست:

هیچکدام از انسان‌‌ها در طول تاریخ شبیه هم نبوده و نخواهند بود و به خود بگوید «هیچ‌کس شبیه من نیست، من آنچه را که هستم دوست دارم و احساس خوبی نسبت به خودم دارم»

2- به خودشناسی برسند:

نقاط ضعف و قوت خود را منطبق با واقعیات بشناسند و با شناختن خود، خود را بهتر درک کرده و بپذیرد.

3- محدودیت‌ها و توانمندی‌های خود را بپذیرند:

- نقاط ضعف خود را بدون نگرانی و ناراحتی پذیرفته و از آنها احساس گناه و شرمساری نکنند چون هیچ فردی نمی‌تواند انسانی کامل و به همه چیز دانا و به همه کاری توانا باشد و با آگاهی و پذیرش نقاط مثبت و ضعف خود احساس رضایت و خشنودی می‌کند.

4- به احساس ارزشمندی و عزت نفس برسند:

- اگر انسانی مراحل سه گانه ی قبل را آموخت، باور خواهد کرد که فرد با ارزشی است، فقط بایستی نکات مثبت، مفید و با ارزش خود را کشف کرده و به آن ارزش بگذارد و اگر ما نیز این‌چنین باشیم سعی می‌کنیم «خودمان باشیم نه دیگری»

من همیشه تلاش می‌کنم تا خود را هر روز بهتر از پیش بسازم اما آنچه را که امروز هستم دوست دارم

راه‌های افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان:

برای افزایش عزت نفس بایستی «احساس کفایت»، «احساس مسوولیت» «احساس پذیرش و محبّت» و «احساس رضایت از وضع جسمانی خود» را در فرزندان ایجاد کنیم و برای ایجاد هر یک از احساس‌ها موارد زیر توصیه می‌شود:



1- برای ایجاد احساس کفایت:

- انتظارات بیش از حد از آنها نداشته باشیم.

- توانایی‌های آنها را تشویق و تحسین نمائیم.

- کارها، فعالیت‌ها و عواطف‌شان را حمایت کنیم.

- کمک نمائیم که عملکردش را بهبود بخشیده و موفقیت را هر چند کوچک تجربه نماید.

- تشویق و حمایت نمائیم که راه‌های مختلفی را برای حل یک مساله تجربه نمایند.



2- برای ایجاد احساس مسئولیت:

- تشویق کنیم تا ارتباط سالم اجتماعی با دوستان و اطرافیان برقرار کنند.

- فرصت‌هایی را فراهم نمائیم تا تجارب، توانایی‌ها و موفقیت‌هایشان را با هم در میان بگذارند.

- با واگذاری تدریجی فعالیت‌ها، احساس مسئولیت و تعهد را در آنها پرورش دهیم.



3- برای ایجاد احساس پذیرش و محبّت:

- از مقایسه ی او با دیگران بپرهیزیم و او را به عنوان یک فرد بی‌نظیر و منحصر به فرد نگاه کنیم.

- بدون قید و شرط او را بپذیریم تا احساس پذیرش درونی را در آنها تقویت کنیم.

- کمک کنیم تا خود را قبول داشته و به خود اعتقاد پیدا کنند و احساس ایمنی را در آنها پرورش دهیم.

- آنها را به عنوان هدیه و نعمت‌الهی تلقی کرده و به آنها احترام بگذاریم.

- کمک کنیم تا عواطف و محبّت خودشان را به راحتی بروز دهند.



4- برای ایجاد احساس رضایت از ظاهر و خصوصیات جسمانی خود:

- کمک کنیم تا نسبت به تفاوت‌های فردی خودشان در رشد جسمانی احساس راحتی و پذیرش نمایند.

- همان‌گونه که به توانایی آنها احترام می‌گذاریم به محدودیت‌های جسمانی آنها نیز احترام بگذاریم.

- به نیازهای جسمانی آنها مانند: خواب، غذا، سلامت و استراحت توجه جدی داشته باشیم.

- در حفظ نظافت و نظم و تندرستی آنها را تشویق نمائیم.

- ورزش و عادات جسمانی سالم را در آنها تقویت کنیم.

نشانه‌های افراد با خودباوری زیاد:

- فرد مستقل عمل می‌کند.

- مسئولیت پذیر است.

- نسبت به پیشرفت‌هایش افتخار می‌کند.

- به چالش‌های جدید، مشاغل تازه و ... روی می‌آورد.

- دامنه ی وسیعی از هیجا‌ن‌ها و احساس‌ها را نشان می‌‌دهد.

- ناکامی را به راحتی تحمّل می‌کند.

- دیگران را به راحتی تحت تأثیر قرار می‌دهد.



عوامل کاهش دهنده ی عزت نفس و خودباوری:

- احساسات و عواطف خودمان را همواره واقعی تصور نموده و از پذیرش انتقاد بیم داشته باشیم.

- زمینه‌های منفی خودمان را بزرگ دانسته و در عوض جنبه‌های مثبتمان را کم اهمیت تلقی نمائیم.

- به خاطر هر عملکردی به خودمان بر چسب بزنیم. بر چسب زدن فرایندی است که با سرزنش و ملامت خود همراه است.

«معمولا عامل عدم موفقیت‌هایمان، خودمان هستیم»

- داشتن اندیشه ی «همه یا هیچ» یعنی وقتی نمی‌توانیم فعالیتی را به درستی و کامل به نتیجه برسانیم، خود را شکست خورده بدانیم.

- به نظرات دیگران اهمیّت افراطی داشته و سعی در برآوردن همه ی آنها داشته باشیم.

- همیشه خود را با بالاتر از خود مقایسه کرده و در برابر آنها اظهار عجز و ناتوانی بنمائیم.

- دنباله روی کورکورانه از دیگران داشته باشیم.

نشانه‌های افراد با خودباوری کم:

- توانمندی خود را دست کم می‌گیرد.

- احساس درماندگی می‌کند.

- به آسانی تحت تأثیر دیگران قرار می‌گیرد.

- دامنه ی محدودی از احساسات و عواطف را نشان می‌‌دهد.

- از موقعیت‌های جدید و تازه دوری می‌کند.

- بلافاصله بهانه‌جویی می‌کند و ناامید می‌شود.

- در ضعف‌های خود دیگران را سرزنش می‌کند.

راهکارهای مشاوره‌ای:

- در کردار و گفتارمان محبّت خود را نشان دهیم.

- از فرزندان‌مان به صراحت تمجید کنیم.

- وقتی روابط خوبی را با دیگران ایجاد می‌کنند آنان را تأیید کنیم.

- در بعضی از مواقع آنان را در احساساتمان سهیم کنیم.

- در بعضی از امور کارهایی را برایشان انجام دهیم که نیازها و علایق آنها را تأمین نماید.

- واگذاری مسئولیت به فرزندان.

- احترام گذاشتن به وسایل اختصاصی آنان مثل اتاق و وسایل و ...

- کمک به فرزندانمان تا از فرایند تصمیم‌گیری خویش آگاهی پیدا کنند.

- احترام به توانمندی و خودباوری آنان، در هر حدی که باشد